წყლის ხერხემლიანი ცხოველები, რომლებსაც არა აქვთ სხეულის მუდმივი ტემპერატურა. თევზების ზომა-წონა განსხვავებულია: პანდაკის სიგრძე 7,5 მმ-ს აღწევს, ხოლო ვეშაპისებრი ზვიგენისა 15-20 მ-ს. თევზების უმრავლესობას თითისტარისებური სხეული აქვს, ზოგს - გვერდებიდან (კამბალა) ან ზურგ-მუცლისაკენ (სკაროსი) გაბრტყელებული, გველივით (გველთევზა) წაგრძელებული ან ნემსივით (ზღვის ნემსთევზა) წაწვრილებული, ზოგი ბურთისებური (ზღარბთევზა) ან თასმისებურია (ქაშაყთმეფე).

თევზების სხეული სიმეტრიულია, გარდა კამბალასი, რომელსაც ორივე თვალი ცალ მხარეს აქვს. სხეული დაფარულია ქერცლით. ზღარბთევზას სხეული შემოსილია გრძელი ქიცვებით, ზუთხისნაირთა სხეულზე 5 მწკრივადაა განლაგებული ძვლოვანი ბალთები. ლოქოსა და სხვათა სხეული ტიტველია. თევზების კანი დიდი რაოდენობით შეიცავს ლორწოს გამომყოფ ერთუჯრედიან ჯირკვლებს. ღრმა ზღვის თევზების უმრავლესობას მანათობელი ორგანოები აქვს. თევზების შეფერილობა კანის ნაირგვარ პიგმენტებზეა დამოკიდებული. ჩვეულებრივ, მათი ზურგის მხარე უფრო მუქია, ვიდრე მუცლისა. და საერთოდ დიდად სასარგებლო თევზები არიან.

თევზების კუნთოვანი სისტემა საკმაოდ დიფერენცირებულია და მასთან დაკავშირებულია ზოგი თევზების ელექტრული ორგანოები, ხოლო უმრავლესობას - ძვლოვანი. ზვიგენების უმეტესებას და ზუთხისებრ თევზებს დაუნაწევრებელი ქორდა აქვთ.

წყლის ხერხემლიანი ცხოველების ზეკლასი (თანამედროვე კლადისტიკის პრინციპების შესაბამისად - პარაფილეტური ჯგუფი). ყბიანთა ფართო ჯგუფი, რომელიც ხასიათდება ლაყუჩებით სუნთქვით ორგანიზმის პოსტ-ემბრიონული  განვითარების ყველა ეტაპზე. თევზები გავრცელებული არიან მარილიან  და ასევე მტკნარ წყალში, ღრმა ოკეანურ ღრმულებშიც და მთის ნაკადულებშიც. თევზები მნიშვნელოვანი როლს ასრულებენ უმეტესობა წყლის ეკოსისტემებში, როგორც კვების ჯაჭვების შემადგენელი ნაწილი. მათ აქვთ დიდი ეკონომიკური მნიშვნელობა ადამიანებისათვის საკვებად მოხმარების გამო.

თანამედროვე თევზების ზომები მერყეობს 7.9 მმ-დან (Paedocypris progenetica) 20 მ-მდე (ვეშაპისებრი ზვიგენი).

მსოფლიოში ცნობილია, სხვადასხვა მონაცემებით, 25 000-დან 31 000-მდე სახეობის თევზი. რუსეთში ბინადრობს დაახლოებით 3000 სახეობა, მათ შორის მტკნარ წყლებში გვხვდება 280-ზე მეტი სახეობა.

თევზებს შეისწავლის ზოოლოგიის დარგი - იხტიოლოგია. თევზების შესწავლის დიდი მნიშვნელობის და დიდი ეკონომიკური მნიშვნელობის გამო ზოგიერთ უნივერსიტეტებში (მაგალითად მოსკოვის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ბიოლოგიის ფაკულტეტი) არსებობს ხერხემლიანთა ზოოლოგიის კათედრასთან ერთად ცალკე იხტიოლოგიის კათედრა.

klasifikacia

ტაქსონომიური თვალსაზრისით თევზი - პარაფილეტური ჯგუფია, რადგანაც ის მოიცავს ფრთაფარფლიან თევზებს, ხმელეთის ხერხემლიანების ოთხფეხების (Tetrapoda), უახლოეს საერთო წინაპრებს, რომლებიც ცხადია, თევზებად არ ითვლებიან.

ისინი დაყოფილია სამ თანამედროვე კლასად: ხრტილოვანი, სხივფარფლიანები და მტევანფარფლიანები. ქვემოთ მოყვანილია თევზების  ძირითადი ქვეჯგუფების ურთიერთობა:

თევზები; კლასი ჯავშნიანი თევზები ანუ პლაკოდერმები; კლასი ხრტილოვანი თევზები; კლასი აკანტოდები; კლასი ძვლიანი თევზები; ქვეკლასი სხივფარფლიანი თევზები; ქვეკლასი მტევანფარფლიანი თევზები; ზეჯგუფი მტევანფარფლიანი თევზები; ზეჯგუფი ორმაგად მსუნთქავი თევზები;

Tevzebis warmoSoba da evolucia

მიიჩნეოდა, რომ უძველესი უყბო ცნობილი ცხოველები, რომლებიც ჰგვანან თევზებს, ცნობილი იყო ადრეული ორდოვული პერიოდიდან (დაახლოებით 450-470 მილიონი წლის წინ). თუმცა, 1999 წელს ჩინეთის პროვინცია იუნანში ნაპოვნი იქნა ნამარხი თევზისმაგვარი არსებები Haikouichthys, უყბოთა ჯგუფიდან ასაკით დაახლოებით 530 მილიონი წელი (ადრეული კემბრიუმის პერიოდი). ალბათ ეს ფორმები ყველა ხერხემლიანების წინაპრები იყვნენ.

პირველი თევზების უყბოებისგან განმასხვავებელი ნიშანი გახდა ყბა, წარმოქმნილი ერთ-ერთი ლაყუჩის რკალიდან. ყბის გარდა, თევზებს აქვთ შეწყვილებულ ფარფლები, შიდა ყური სამი ნახევარრკალისებრი არხით და ლაყუჩის რკალები. გამოჩენა პირველი ყბიანი თევზების გამოჩენის მიუხედავად ჯერ კიდევ ორდოვუ; პერიოდში, მათ ეკავათ დაქვემდებარებული პოზიცია დევონის ხანამდე. ამგვარად, თევზები და უყბოები არსებობდნენ 100 მილიონზე მეტი წლის განმავლობაში უყბოების პრევალირების პირობებში, აწმყო დროისაგან განსხვავებით. ხრტილოვანი თევზები გამოჩნდნენ სილურის და დევონის საზღვარზე, დაახლოებით 420 მილიონი წლის წინ, და აყვავებას მიაღწიეს კარბონის პერიოდში. ძვლიანი თევზები ბინადრობენ მსოფლიოს ოკეანეებში მინიმუმ დევონის პერიოდიდან, არ არის გამორიცხული, რომ არსებობდნენ ჯერ კიდევ სულურულ პერიოდში.

ყველა მცხოვრები სახეობის ხერხემლიანის ნახევარზე მეტი, კერძოდ, FishBase-ის მონაცემთა ბაზის მიხედვით, დაახლოებით 31 ათასი სახეობა, განეკუთვნება თევზებს. აღიარებული სახეობების რაოდენობა კვლავაც იცვლება ახალი სახეობების აღმოჩენის გამო და ასევე ცალკეული ჯგუფების თევზების ტაქსონომიური რევიზიების გამო. ამჟამად მცხოვრები თევზები წარმოდგენილია ორი კლასით: ხრტილიოვანი თევზრბი (Chondrichthyes) და ძვლიანი თევზები (Osteichthyes).

თანამედროვე ხრტილოვან თევზებს ყოფენ ორ დიდ ჯგუფად - Holocephali (მთლიანთავიანები) და Elasmobranchii (ფირფიტლაყუჩიანები, რომელშიც შედიან ზვიგენები და ხმალკუდები) ამჟამად აარსებობს 900-1000 სახეობის ხრტილოვანი თევზი. ძვლიანი თევზები კლასიფიცირებულია ქვეკლასად მტევანფარფლიანები და ქვეკლასად სხივფარფლიანები.

anatomia da fiziologia - gare safarvelebi

რამდენიმე გამონაკლისის გარდა, თევზების გარე საფარველი წარმოდგენილია ქერცლიანი კანით (ზოგიერთ თევზს ქერცლი არა აქვს). როგორც ყველა სხვა ხერხემლიანების, თევზის კანიც იყოფა დერმად და ეპიდერმისად (ექტოდერმული წარმოშობის კანის ზედა შრე, რომელიც შედგება ეპითელური ქსოვილისგან). თევზის ეპიდერმისი არაგარქოვანებადია. ჯირკვლები ეპიდერმისში გამოყოფენ მუშკისმაგვარ სეკრეტს, რომელიც იცავს ცხოველის გარეთა გარსს.

ქერცლის ფორმირებაში ძირითად როლს თამაშობს კანის შიდა შრე - დერმა. ხრტილოვან თევზებს აქვთ პლაკოიდური ქერცლი, რომელიც ყველა ხერხემლიანის კბილების ჰომოლოგიურია; გადაიქცევა რა ევოლუციის პროცესში ყბებად, სწორედ პლაკოიდური ქერცლი გადაიქცევა კბილებად ზვიგენებში და ხმალკუდებში. პლაკოიდური ქერცლი შედგება დენტინისაგან, რომელიც ქმნის ქერცლის საფუძველს, ხოლო ზევიდან დაფარულია მინანქრით. ქიმიური შემადგენლობით ზვიგენის დენტინი და მინანქარი ადამიანის კბილების დენტინის და მინანქრის მსგავსია. დაცვენილი პლაკოიდური ქერცლი აღარ განახლდება, მაგრამ თევზის ზრდისას მათი რაოდენობა იზრდება. ზოგიერთი ხრტილოვანი თევზის ფარფლის წვეტები (მაგ, შავი ზღვის კატრანი) ასევე წარმოადგენს პლაკოიდური ქერცლს.

Zvlian Tevzebs axasiaTebT sxvadasxva tipis qercli

განოიდური ქერცლი აქვთ ყველაზე პრიმიტიული სხივფარფლიან თევზებს, როგორიცაა ზუთხი. იგი ჩამოყალიბებულია ძვლიანი ფირფიტებით, რომლებიც ზევიდან დაფარულია დენტინის მსგავსი ნივთიერებით - განოინით; ხშირად ასეთუი ქერცლი ფარავს თევზის სხეულს მყარი დამცავი ჯავშნით, ისევე როგორც Polypteridae და Lepisosteidae ოჯახების წარმომადგენლებს.

ნამარხი მტევანფარფლიანი და ორმაგად მსუნთქავი თევზებისათვის, და ასევე, თანამედროვე მტევანფარფლიანი თევზებისათვის დამახასიათებელი კოსმოიდური ქერცლი, რომლის გარე ზედაპირი ჩამოყალიბებულია კოსმინის ფენით (აქედან წარმოიშობა სახელწოდება), და მის ზემოდან - დენტინი. კოსმინი საფუძვლად უდევს ღრუბლოვანი ძვლის ფენას. თანამედროვე სახეობების მტევანფარფლიან და ორმაგად მსუნთქავ თევზებში  გარე დენტინის და შიდა ღრუბლოვანი ფენები თანდათან რედუცირდება თანამედროვე სახეობის ლატიმერიებს ქერცლის ზედაპირზე შემორჩენილი აქვთ მხოლო ერთეული დენტინის წანაზარდები.

ნამდვილი ძვლიანი თევზების  ქერცლს ელასმოიდური ექოდება და იყოფა ორ ტიპად: ქტენოიდური (კბილოვანი) და ციკლოიდური (მომრგვალო)გარეთა კიდის ფორმის მიხედვით. უმეტესობა ქვესახეობებისაგან განსხვავებით პლაკოიდური და განოიდური ქერცლით, ციკლოიდური და ქტენოიდური განლაგებულია ისე, რომ წინები დადებულია უკანებზე, ხოლო თავად ქერცლები ანატომიურად წარმოადგენენ თხელ ძვლოვან ფირფიტებს; ბოლო დროს აღმოჩნდა, ქტენოიდური ქერცლის სავარცხლისებრი ზედაპირი აუმჯობესებს თევზების ჰიდროდინამიკური თვისებებს.

თევზების ფერი შეიძლება განსხვავდებოდეს ფართოდ: ერთტონიანიდან ფერი პრაქტილკულად ყველა შესაძლო ფერების ჩათვლით შენიღბვის "კამუფლაჟამდე" ან, პირიქით, ხაზგასმით კაშკაშა "გამაფრთხილებლამდე".

ConCxi da kunTovani sistema

თევზების საყრდენ-მამოძრავებელი სისტემა - თევზების ორგანოებისა და ქსოვილების სისტემა, რომელიც მათ საშუალებას აძლევს, განახორციელოს მოძრაობა და შეცვალოს თავისი პოზიცია გარემოში. ევოლუციური ცვლილებების წყალობით საყრდენ-მამოძრავებელი სისტემის ნაწილები ადაპტირებულია. რომ შეასრულოს ასევე  სხვა სპეციალიზებული ფუნქციები.

ხმელეთის ხერხემლიანებისაგან განსხვავებით, რომლებსაც აქვთ თავის ქალა დიდი რაოდენობით შეხორცებული ძვლებით, თევზის თავის ქალა მოიცავს 40-ზე მეტ ძვლოვან ელემენტს, რომლებიც შეიძლება მოძრაობდნენ დამოუკიდებლად. ეს საშუალებას აძლევს მას გამოწიოს ყბა, გაშალოს ყბების გვერდებზე, დაუშვას ლაყუჩოვანი აპარატო და პოირის ღრუს ძირი.

მოძრავი ელემენტები უმაგრდება უფრო ხისტად შესახსრებულ ნეორიკრანიუმს, რომელიც გარს ერტყმის თავის ტვინს. ძვლიანი თევზების ნეორიკრანიუმი ევოლუციაში წარმოიქმნება ხრტილოვანი თევზების ხრტილოვანი თავის ქალისგან, რომელსაც მიეზრდება კანის ძვლოვანი ფირფიტები.

ძვალოვანი და ხრტილოვანი კლასების თევზებში ყბები ევოლუციურად ჩამოყალიბდა მესამე წყვილი ლაყუჩების რკალებიდან (რაც დასტურდება ზვიგენებში პირველი ორი წყვილი რკალის რუდიმენტებით - ე.წ. ტუჩის ხრტილებით). ძვლიან თევზებში ყბები ატარებენ კბილების მთავარ ჯგუფებს წინაყბაზე (premaxilla) და ზედა ყბის ძვალზე (maxilla) (ზედა ყბა), dentale და articulare-ზე (ქვედა ყბა). რამდენიმე სპეციალიზებული ჯგუფების ძვლებით ყალიბდება პირის ღრუს ძირი და აერთიანებენ ყბებს  თავის ქალას სხვა ელემენტებთან. ყველაზე როსტრალურად (წინ) მდებარე ჰიოიდური რკალი, რომელიც მნიშვნელოვან როლს თამაშობს პირის ღრუს მოცულობის ცვლილებისას. მას მოსდევს ლაყუჩების რკალები, რომლებიც ასრულებენ ლაყუჩების სასუნთქ სტრუქტურებს, და ყველაზე კაუდალურად განლაგებულია ე.წ. ხახის ყბები, რომლებიც ასევე შეიძლება ატარებდეს კბილებსაც.

კვებისას კუნთები, რომლებიც ქვევით სწევს ქვედაყბის კომპლექსს, გადაანაცვლებს ამ კომპლექსს ისე, რომ ყბა წინ გამოიწევა. ამავე დროს პირის ღრუში წარმოიშობა შემწოვი ძალა პირის ძირის დაწევის ხარჯზე. ამ დროს ლაყუჩების საფარები დახურავს ლაყუჩებს. მოძრაობების ეს კომბინაცია იწვევს წყლის შეწოვას და საკვების პირით შთანთქმას. მამოძრავებელი ძალა თევზის ცურვისას იქმნება ფარფლებით: წყვილი (გულმკერდის და მუცლის) და კენტი (ზურგის, ანალური, კუდის). ამავე დროს ძვლიანი თევზების ფარფლები შედგება ძვლის (პრიმიტიულებს - ხრტილის) სხივებისგან, რომლებიც გაერთიანებულია აპკით. ძირიტად სხივებთან მიმაგრებულ კუნთებს შეუძლიათ ფარფლის გაშლა და დაკეცვა, მისი ორიენტაციის შეცვლა ან ტალღისებრი მოძრაობების წარმოქმნა. კუდის ფარფლი, რომელიც უმეტესობა თევზებში არის მთავარი მამოძრავებელი ძალა, გამაგრებულია სპეციალური გაბრტყელებული ძვლების კომპლექტით (უროსტილი და სხვა) და მასთან დაკავშირებული კუნთებით ტანის გვერდით კუნთებთან ერთად. ზედა და ქვედა წილაკების ზომების თანაფარდობით კუდის ფარფლი შეიძლება იყოს ჰომოცერკალური (როცა ორივე წილაკი ტოლია; ეს ტიპიურია უმრავლესობა სხივფარფლიანი თევზებისათვის) ან ჰეტეროცერკალური (როდესაც ერთი წილაკი, როგორც წესი, ზედა, სხვებზე დიდია, რაც ტიპიურია ზვიგენებისათვის და ხმალკუდებისთვის, ისევე როგორც ზუთხისვის; ამ ძვლიანი თევზების წარმომადგენლებს, როგორიცაა იხვნისკარტა, კუდის ფარფლი ჰეტეროცერკალურია უფრო დიდი ქვედა წილაკით).

თევზების ხერხემალი შედგება ცალკეული არა-შეზრდილი მალებისგან. თევზების ხერხემლის მალები ამფიცელურია (ანუ მათი ორივე ბოლოს ზედაპირები ჩაზნექილია), მალებს შორის მდებარეობს ხრტილოვანი ფენა; ნერვული რკალები მდებარეობს ხერხემლის სხეულების თავზე და ქმნიან ხერხემლის არხს, რომელიც იცავს ზურგის ტვინს. ხერხემალი იყოფა ორ - სხეულის და კუდის ნაწილებად. ტორსში მდებარე მალებიდან გვერდიდან გამოდის ნეკნების წანაზარდები, რომლებსაც უმაგრდება ნეკნები. ხერხემლის კუდის ნაწილში მალებზე წანაზარდებიო არ არის, მაგრამ ნერვული რკალის გარდა, არსებობს სისხლძარღვოვანი (ჰემური) რკალი, რომელიც უმაგრდება ხერხემალს ქვემოდან და იცავს მასში გამავალ დიდი სისხლძარღვს - მუცლის აორტას. ნერვული და ჰემური რკალებიდან ვერტიკალურად და ზემოთ და ქვემოთ გამოდის წვეტიანი ძვლოვანი მორჩები.

farflebi

თევზებს აქვს კიდურები - წყვილი და კენტი ფარფლები. კენტი არის ზურგის, კუდის და კუდქვეშა (ან ანალური). ყველაზე მნიშვნელოვანი ამათგან კუდისაა. ის ემსახურება, როგორც ძირითადი მამოძრავებელი ორგანო - მისი დახმარებით თევზი მოძრაობს წინ. ქვემოთ გვერდებზე განლაგებულია წყვილი ფარფლები: წინა მკერდის, უკანა მუცლის. მკერდის უფრო მოძრავია, ისინი მონაწილეობენ სხეულის მოტრიალებაში წყალში, მოძრაობაში ზევით, ქვევით და გვერდებზე. მუცლის და კენტ ფარფლებს უჭირავს თევზის სხეული ნორმალურ, ვერტიკალურ პოზიციაში.

kunTebi

ხერხემლის მარჯვენა მხარეს და მარცხენა მხარეს გამოდის შემაერთებელი ქსოვილის მემბრანა, რომელსაც ეწოდება ჰორიზონტალური სეპტა (ძგიდე) და ჰყოფს თევზის კუნთებს დორსალურ (ზედა) და ვენტრალურ (ქვედა) ნაწილებად, რომლებიც ეწოდება მიომერები.

თევზის ცურვა ხორციელდება კუნთების შეკუმშვით, რომლებიც მყესებით გაერთიანებულია ხერხემალთან. თევზის სხეულში მიომერებს აქვთ კონუსების ფორმა, რომლებიც ჩალაგებულია ერთმანეთში და გამოყოფილია შემაერთებელი ქსოვილის ძგიდეებით (მიოსეპტებით).მიომერებს შეკუმშვა მყესების გავლით გადაეცემა ხერხემალს, და ამოძრავენს მას ტალღისებურად (უნდულაცია) სხეულის მთელ სიგრძეზე ან მხოლოდ კუდის მონაკვეთზე.

ზოგადად თევზების მუსკულატურა წარმოდგენილია კუნთების ორი ტიპით. "ნელი" კუნთები გამოიყენება წყნარი ცურვისას.  ისინი შეიცავენ ბევრ მიოგლობინს, რომელიც განაპირობებს მათ წითელ ფერს. მეტაბოლიზმი მათში ძირითადად აერობულია, ანუ მათში ხდება საკვები ნივთიერებების სრული ჟანგვა. ასეთი წითელი კუნთები შეიძლება არ დაიღალონ დიდი ხნის განმავლობაში, და, შესაბამისად, გამოიყენება ხანგრძლივი მონოტონური ცურვისას. წითელისგან განსხვავებით, "სწრაფ" თეთრ კუნთებს, ძირითადად გლიკოლიზური მეტაბოლიზმით შეუძლიათ სწრაფი, მაგრამ ხანმოკლე შეკუმშვა. ისინი გამოიყენება სწრაფი მკვეთრი მოძრაობისას; ამასთან მათ შეუძლიათ აწარმოონ უფრო მეტი ძალა, ვიდრე წითელ კუნთებს, მაგრამ იღლებიან სწრაფად.

გარდა ამისა, ბევრ თევზებში კუნთებს შეუძლიათ შეასრულონ სხვა ფუნქცია გარდა მოძრაობისა. ზოგიერთ სახეობაში ისინი ჩართულია თერმორეგულაციაში (თერმოგენეზში). თინუსებს (Scombridae) წყალობით მუსკულატურისა აქტივობის წყალობით ტვინის ტემპერატურა შენარჩუნებულია უფრო მაღალ დონეზე, ვიდრე სხეულის სხვა ნაწილების ტემპერატურა, როდესაც თინუსები ნადირობენ კალმარებზე ღრმა ცივ წყლებში.

ელექტრო დენები, რომლებიც გამომუშავდება კუნთების შეკუმშვისას, მორმირის მიერ გამოიყენება, როგორც საკომუნიკაციო სიგნალი; ელექტრულ ხმალკუდებს ელექტრო იმპულსები, რომლებიც გენერირდება სახეცვლილი კუნთებით, გამოიყენება, რათა გაანადგუროს სხვა ცხოველები. კუნთების უჯრედების მოდიფიკაცია ელექტრო ბატარეის ფუნქციის შესასრულებლად ევოლუციურად მოხდა არაერთხელ და დამოუკიდებლად სხვადასხვა ტაქსონებში: თვალის კუნთები თევზ-ვარსკვლავთმრიცხველებში (Uranoscopidae), საღეჭი კუნთები (ელექტრული ხმალკუდები და ღერძული კუნთები (ელექტრო გველთევზები).

nervuli sistema da grZnobaTa organoebi

თევზის თავის ტვინი შეიძლება დაიყოს სამ ძირითად ნაწილად: წინა, შუა და უკანა ტვინი. წინა ტვინი შედგება უკანა ტვინისგან და შუალედური  ტვინისგან. უკანა ტვინის როსტრალურ (წინა) ბოლოში განლაგებულია ყნოსვის ბოლქვები, რომლებიც იღებენ სიგნალებს ყნოსვის რეცეპტორებიდან. ყნოსვის  ბოლქვები, ჩვეულებრივ გადიდებულია თევზებში, რომლებიც აქტიურად იყენებენ ყნოსვას, როგორიცაა ზვიგენები. შუა ტვინის სახურავში არიან ოპტიკური წილები. უკანა ნაწილი თავად იყოფა საკუთრივ უკანა ტვინად (მას ეკუთვნის ხიდი და ნათხემი) და მოგრძო ტვინი. ამდენად, თევზებს, ისევე, როგორც სხვა ხერხემლიანებს, აქვთ თავის ტვინის ხუთი ნაწილი (წინადან უკან) და საბოლოო, შუალედური, შუა, უკანა და მოგრძო ტვინები.

ზურგის ტვინი გადის მალების ნერვული რკალების შიგნით თევზის ხერხემლის მთელ სიგრძეზე. მიომერების და ხერხემლის ანალოგიურად, ზურგის ტვინის სტრუქტურაში აღინიშნება სეგმენტაცია. სხეულის თითოეულ სეგმენტში სენსორული ნეირონები შედიან ზურგის ტვინში დორზალური ფესვების გავლით და მამოძრავებელი ნეირონები გამოდიან მისგან ვენტრალურის გავლით.

თევზების თვალები თავისი სტრუქტურით ძალიან ჰგავს სხვა ხერხემლიანების თვალებს. მნიშვნელოვანი განსხვავება თევზის თვალებსა და  ძუძუმწოვრების თვალებს შორის ის არის, რომ აკომოდაციისათვის თევზი არ ცვლის ბროლის სიმრუდეს, არამედ უახლოვებს მას ბადურას, ან აშორებს მას. თევზების ბადურის სტრუქტურა დამოკიდებულია მათი ბინადრობის ადგილზე: ღრმა წყლების სახეობებს თვალები ადაპტირებული აქვთ ძირითადად სინათლის სპექტრის წითელი ნაწილის აღსაქმელად, ხოლო თხელ წყალში მობინადრე თევზი აღიქვამს უფრო ფართო სპექტრს.

ყნოსვა და გემო აძლევს თევზს ორიენტაციის საშუალებას გარემოს ქიმიური შემადგენლობაში. თევზის მიერ ქიმიური სიგნალების შეგრძნების უნარი კარგად ჩანს ორაგულში, რომელიც მიდის ქვირითის დასაყრელად ზღვაში მდინარის სისტემებისკენ, განსაზღვრავენ სუნით სწორედ იმ ნაკადულს და მდინარეს, სადაც როდესღაც თავად გამოვიდნენ ქვირითიდან. თევზების ყნოსვითი რეცეპტორები განლაგებულია ნესტოებში. ისინი, სხვა ხერხემლიანების ნესტოებისგან განსხვავებით, არ უკავშირდებიან ცხვირხახას (ქოანები აქვთ მხოლოდ ორმაგად მსუნთქავ თევზებს). გემოვნების რეცეპტორები ბევრ თევზს აქვს არა მხოლოდ პირის ღრუში, არამედ ლაყუჩების სტრუქტურებზე, ულვაშებზე, და ფარფლებზეც კი და უბრალოდ სხეულის ზედაპირზე.

თევზების მექანორეცეპტორები გვხვდება შუა ყურში (სმენის და წონასწორობის წყვილი  ორგანოები), და გვერდითი ხაზის ორგანოებში. შუა ყური ლაყუჩფირფიტიანებში (ზვიგენები და ხმალკუდები) და ძვლიან თევზებში შედგება სამი ნახევარრგოლოვანი არხისაგან, მრომლებიც განლაგებულია სამ ურთიერთპერპენდიკულარულ სიბრტყეებში, და სამი კამერისაგან, რომელთაგან თითოეული შეიცავს ოტოლიტებს. ზოგიერთი სახეობის თევზებს (როგორიცაა ოქროსფერი კარჩხანა და სხვადასხვა სახის ლოქოები) აქვთ პატარ ძვლების კომპლექტი (ვებერის აპარატი), რომელიც აკავშირებს ყურს საცურაო ბუშტთან. ამ ადაპტაციის წყალობით გარე ვიბრაციაები ძლიერდება საცურაო ბუშტის მიერ, როგორც რეზონატორით. ოტოლიტი მესამე კამერაში უზრუნველყოფს თევზის ორიენტაციას სივრცეში.

წყლის გადაადგილებას ზედაპირზე თევზი შეიგრძნობს სტრუქტურებით, რომლებსაც ეწოდება ნეირომასტები. ეს ორგანოები შეიძლება მიმოფანტული იყოს ცალ-ცალკე ან დაგროვილი ქერცლის ქვეშ არხების ერთობლიობაში, სახელწოდებით გვერდითი ხაზი. ნეირომასტები მოიცავს ჟელეს კონსისტენციის ნახევარსფეროს (კაპულა) და სენსორულ თმისებრ უჯრედებს და ასევე სინაფსონერვულ ბოჭკოებს, რომლებიც იმყოფებიან თმისებრ უჯრედებზე. წყლის გადაადგილება იწვევს თმისებრი უჯრედების გადაღუნვას, რაც ქმნის ნერვულ იმპულსებს. ეს იმპულსები აძლევს საშუალებას, რათა შეიქმნან გარემოს საკმაოდ დეტალური სურათი, ზოგიერთი სახეობის უთვალებო თევზი მთლიანად ორიენტირდება და გადაადგილდება მხოლოდ გვერდითი ხაზისორგანოებზე დაყრდნობით.

ელექტრული ველის შეგრძნება - ელექტრორეცეფცია - ახასიათებს ბევრი სახეობის თევზებს - და არა მხოლოდ მათ, ვინც თავად გამოიმუშავებენ ელექტრულ მუხტებს. ელექტრო სიგნალებს იჭერენ სპეციალურ ღრმულების საშუალებით სხეულის ზედაპირზე. ეს ღრმულები ამოვსებულია ჟელეს მსგავსი ნივთიერებით, რომელიც ატარებს ელექტროდენს და შეიცავს ელექტრორეცეტორულ უჯრედებს, რომნლებიც ქმნიან სინაფსებს ნეირონებთან.

sisxlZarRvTa sistema da gazebis cvla

თევზებს აქვთ სისხლის მიმოქცევის ერთი წრე და ორკამერიანი გული. სისხლის მიმოქცევის სისტემა დახურულია, ახდენს სისხლის ტრანსპორტირებას გულიდან ლაყუჩების გავლით ორგანიზმის ქსოვილებში. სხვა ხერხემლიანების გულისაგან განსხვავებით, თევზის გული არ არის ადაპტირებული გამოყოს (თუნდაც ნაწილობრივ) ჟანგბადით მდიდარი სისხლი (არტერიული) გაუმდიდრებელი (ვენური) სისხლისაგან.

სტრუქტურულად თევზების გული წარმოადგენს კამერების თანმიმდევრულ სერიას, რომლებიც ავსებულია ვენური სისხლით: ვენური სინუსი, წინაგული, პარკუჭი და არტერიული კონუსი. გულის კამერები გამოყოფილია სარქველებით, რომელიც საშუალებას აძლევს სისხლს გულის შეკუმშვისას იმოძრაოს მხოლოდ ერთი მიმართულებით (ვენური სინუსიდან არტერიული კონუისისკენ), მაგრამ არა პირიქით.

თევზების გაზთა ცვლის ძირითადი ორგანო არის ლაყუჩები, რომელიც განლაგებულია პირის ღრუს გვერდებზე. ძვლიან თევზებში ისინი დახურულია ლაყუჩის საფარით, სხვა კლასებში - თავისუფლად იხსნება გარეთ. ლაყუჩების ვენტილაციის დროს წყალი შედის პირის ღრუში პირიდან, და შემდეგ გადის ლაყუჩების რკალებს შორის და გამოდის გარეთ ლაყუჩების საფარის ქვემოდან. ანატომიურად, ლაყუჩები შედგენა ნახევრად გამტარი მემბრანებისგან და სისხლძარღვებისგან, რომლებიც განლაგებულია ძვლოვანი ლაყუჩების რკალებზე. სპეციფიკური სტრუქტურა ადაპტირებული გაზის მიმოცვლისათვის, არის ლაყუჩების ძაფები, სადაც თხელი ეპითელიუმის ქვეშ ძლიერ დატოტვილი კაპილარებია.

ლაყუჩების გარდა, თევზს შეუძლია გამოიყენოს სხვა მეთოდები გაზის მიმოცვლისათვის. ლარვის სტადიაზე გაზის მიმოცვლის მნიშვნელოვანი ნაწილი ხორციელდება კანიდან; რამდენიმე სახეობის თევზს აქვს "ფილტვები", სადაც ინახება დატენიანებული ჰაერი (ამია); ზოგიერთ სახეობას შეუძლია სუნთქვა ჰაერით პირდაპირ (გურამი).

saWmlis momnelebeli sistemis da kveba

საკვებს იტაცებს და იჭერს კბილებით (როგორც წესი, არადიფერენცირებულით), რომლებიც პირში მდებარეობს. პირიდან ხახაში, და შემდგომ საყლაპავის გავლით საკვები ხვდება კუჭში, სადაც იგი გადის დამუშავებას ფერმენტებით, რომლებსაც შეიცავს კუჭის წვენი. კუჭის შემდეგ საკვები ხვდება წვრილ ნაწლავში ღვიძლის და პანკრეასის მილებით, და იქიდან ანალკურუი ხვრელით ან კლოაკით, ზოგიერთი სახეობაში, გამოდის გარეთ დაუმუშავებელი საკვები ნარჩენები.

თევზებს ახასიათებთ ფართო სპექტრის საკვები ობიექტები და კვების მეთოდები. ზოგადად, ყველა თევზი შეიძლება დაიყოს ბალახისმჭამელად, დეტრიტოფაგებად, და ყველაფრისმჭამელად. მცენარეულის მჭამელ თევზებს შეუძლიათ იკვებონ როგორც მაკრო ასევე და მიკრო წყალმცენარეებით და წყლის ყვავილოვანი მცენარეებით. ზოგიერთი თევზი ადაპტირებულია პლანქტონით კვებაზე, ფილტრავენ მას სპეციალიზებული ლაყუჩის ხაოებით ლაყუჩის რკალებზე, მაგალითად, სხვადასხვა სახეობის კობრები (Hypophthalmichthys molitrix, Hypophthalmichthys nobilis) იკვებებიან მხოლოდ ამ რესურსის ხარჯზე და წარმოადგენენ ზუსტად განსაზღვრულ მიკროსკოპული წყალმცენარეების თევზ-მფლიტრავებს, რომლებიც ცხოვრობენ წყლის სისქეში. ზღვის თევზები Pomacentridae-ს ოჯახიდან იკვებებიან ბენთოსური მაკროწყალმცენარეებით, თანაც ყოველ თევზს აქვს კონკრეტული უბანი, სადაც ის ამოგლეჯს ყველა წყალმცენარეებს, ტოვებს გასაზრდელად მხოლოდ იმ სახეობებს, რომლებითაც იკვებება ამავე დროს არ ამოგლეჯს მათ ჭამის დროს, არამედ მხოლოდ ნაწილობრივ შემოჭამს გარშემო.

მტაცებელი თევზები გამოიყენებენ საკვებ რესურსად ობიექტების ფართო სპექტრს. პლანქტონის ფილტრატორები (როგორიცაა ვეშაპისებრი ზვიგენი) ფილტრავენ ზოოპლანქტონს წყლის სისქიდან; გარდა ამისა, თევზებს შეუძლიათ იკვებონ კიბოსებრებით, მოლუსკებით, ბრტყელი, მრგვალი და რგოლოვანი ჭიებით და ასევე სხვა თევზებით. ყველაზე სპეციალიზებული მტაცებლური თევზებიდან არიან ისინი, ვინც იკვებება სხვა თევზების ექტოპარაზიტებით (Labridae, Chaetodontidae, და სხვა), რომლებიც ირჩევენ პარაზიტებს და კანის მკვდარ ნაკუწებს თევზი " კლიენტების" სხეულის ზედაპირიდან, რომლებიც სპეციალურად ეწვევიან ხოლმე „მწმენდავების“ საბინადრიო ადგილებს.

მრავალი სახეობის თევზები იცვლიან კვების ტიპს სიცოცხლის მანძილზე: მაგალითად, ახალგაზრდა ასაკში იკვებებიან პლანქტონით, ხოლო შემდეგ - თევზით ან მსხვილი უხერხემლოებით.

gamomyofi sistema da osmoregulacia

წყლის გარემოში ცხოვრება იწვევს მთელი რიგი პრობლემებს ოსმორეგულაციაში, რის წინაშეც დგებიამ როგორც მტკნარი, ასევე ზღვის თევზები. თევზის სისხლის ოსმოსური წნევა შეიძლება დაბალია (მარილიან წყლის თევზებში) და ასევე მაღალიც (მტკნარი წყლის თევზებში), ვიდრე გარემოს ოსმოსური წნევა. ხრტილოვანი თევზები იზოოსმოსურები არიან, მაგრამ ამავე დროს მათ ორგანიზმში მარილის კონცენტრაცია გაცილებით დაბალია, ვიდრე გარემოში. ოსმოსური წნევის გათანაბრება ამ დროს მიიღწევა შარდოვანას და ტრიმეთილამინოქსიდის (TMAO) მომატებული შემცველობით სისხლში. მარილების დაბალი კონცენტრაციის შენარჩუნება ხრტილოვანი თევზების ორგანიზმში ხორციელდება თირკმელებით მარილების გამოყოფით, და ასევე სპეციალიზებული რექტალური ჯირკვლით, რომელიც უკავშირდება კუჭ-ნაწლავის ტრაქტს. რექტალური ჯირკვალი აკონცენტრირებს და გამოყოფს როგორც ნატრიუმის, ასევე ქლორის იონებს ორგანიზმის სისხლიდან და ქსოვილებიდან.

ძვლიანი თევზები არ არიან იზოოსმოსური, ამიტომაც ევოლუციის პროცესში განივითარეს მექანიზმები, რომელიც საშუალებას აძლევს გამოტოს ან შეაკავოს იონები. ზღვის ძვლიანი თევზები დაბალი (გარემოსთან შედარებით) იონების კონცენტრაციით ორგანიზმში მუდმივას კარგავენ წყალს, რომელიც ოსმოსური წნევის ზემოქმედებით გამოდის მათი ქსოვილებიდან გარეთ. ეს დანაკარგები კომპენსირედება მარილიანი წყლის სმით და ფილტრაციით. ნატრიუმის კათიონები და ქლორის იონები გამოიყოფა სისხლიდან ლაყუჩების მემბრანებით, ხოლო მაგნიუმის კათიონები და სულფატის ანიონები გამოიყოფა თირკმელებით. მტკნარი წყლის თევზები დგებიან საპირისპირო პრობლემის წინაშე (რადგანაც მათ აქვთ მარილის კონცენტრაცია ორგანიზმში უფრო მაღალი, ვიდრე გარემოში). მათში ოსმოსური წნევა თანაბრდება იონების მიტაცებით წყლიანინ გარემოდან ლაყუჩების მემბრანების გავლით, და ასევე, დიდი რაოდენობით შარდოვანას გამოყოფით.

gamravleba

gamravlebis tipebi

ორსქესიანი გამრავლება ორსქესიანი გამრავლება - მისი ყველაზე ჩვეულებრივი და ფართოდ გავრცელებული ფორმაა. ამ მეთოდით გამრავლებისას ორივე სქესი მკვეთრად გამიჯნულია. ზოგიერთი სახეობაა ძალიან ნათლად აქვს გამოხატული მეორადი სქესობრივი ნიშნები და ფიქსირდება სექსუალური დიმორფიზმი. ეს მეორადი სქესობრივი ნიშნების მახასიათებლები, როგორც წესი, გამოვლინდება მხოლოდ ერთ სქესში (ხშირ შემთხვევაში - მამრში) არ განეკუთვნება სქესობრივ მომწიფებას, შეიძლება კიდევ უფრო ინტენსიური გახდეს შეჯვარების სეზონში, არ უწევს დახმარებას ინდივიდუალურ გადარჩენას. მეორადი სქესობრივი ნიშნები გამოიხატება განსხვავებებით სხეულის ზომაში, სხეულის ნაწილების ზომაში, (მაგ, წაგრძელებული ფარფლები), სხეულის აგებულებაში (მაგალითად, გამონაზარდები თავზე), კბილების განლაგება, ფერი, და ასევე გვხვდება განსხვავებების სახით მამისა და მდედრის აკუსტიკურ, ქიმიურ, ელექტრულ და სხვა მახასიათებლებში. გამრავლების ორსქესიანი მეთოდი შეიძლება შეიცავდეს მონოგამიას, პოლიგამიას და პრომისკუიტეტს.

hermafroditizmi

ჰერმაფროდიტი თევზების სქესი შეიძლება შეიცვალოს მათი სიცოცხლის მანძილზე: ისინი ფუნქციონირებენ, ხან როგორ მამრები, ხან როგორც მდედრები (შემთხვევით ან თანამიმდევრულად). არსებობს სქესის შეცვლის ორი თანამიმდევრული ფორმა პროტოანდრია და პროტოგენია. პროტოანდრიული ჰერმაფროდიტები ესენი არიან ცხოველები, რომლებიც მათი სიცოცხლის დასაწყისში მამრები არიან, და შემდეგ გაივლიან რეპროდუქციული სისტემის რადიკალურ რესტრუქტურიზაციას და ხდებიან სრულად ფუნქციონალური მდედრები. სქესის ტრანსფორმაციის ეს ფორმა გავრცელებულია ზღვის ქორჭილის ოჯახში (Serranidae). ყველა ტუჩები (Labridae) არიან პროტოგენიური ჰერმაფროდიტები, ხოლო ყველა მამრი არის ასაკში გარდაქმნილი მდედრი. ამ ოჯახში სქესი შეცვლაზე შესაძლოა გავლენა იქონიოს გარემოს ფაქტორებმა და სოციალური ურთიერთობებმა პოპულაციაში. ტუჩების სოციალური სტრუქტურაა ჰარამხანების არსებობა, რომელიც შედგება მდედრებისაგან და ერთი დიდი მამრისაგან. შიგნით ჯგუფი სტრუქტურირებულია ზომების მიხედვით, მამრით იერარქიის თავში. თუ ჯგუფიდან მდედრს ამოვიღებთ, სხვა მდედრები (უფრო ქვედა რანგის) შეიცვლიან თავის იერარქიულ პოზიციას, როგორც წესი, გადაადგილდებიან ერთი პოზიციით ზემოთ. თუ ჯგუფიდან ამოვიღებთ მამრს, ჰარამხანის ყველაზე დიდი მდედრი ცდილობს დაიკავოს მისი ადგილი, აგრესიულად აგდებს მამრებს, რომლებიც აკონტროლებენ სხვა ჰარამხანებს. თუ იგი ახერხებს ამას, და ვერცერთი გარშემომყოფი მამრი ვერ ახერხებს ამ ჰარამხანის თავისთან შემოერთებას, გაყიდიან, მაშინ ეს მდედრი იწყებს მამრის ქცევის დემონსტრირებას, და დაახლოებით 14 დღის შემდეგ მისი სასქესო სისტემს მთლიანად იცვლება, იწყებს მამის სასქესო უჯრედების წარმოებას.

ტაქსონებში, სადაც სქესობრივი კუთვნილება განპირობებულია სოციალური სტრუქტურით, სქესის შეცვლის პროცესი ფართოდ ცვალებადობს და ერთმა და იგივე ცხოველმა  შეუძლია შეცვალოს სქესი რამდენჯერმე მთელი სიცოცხლის მანძილზე. მეორეს მხრივ, არსებობს ტაქსონები (მაგალითად, ზოლიანი ქორჭილა, ყვითელი ქორჭილა, უმეტესობა გრუპერები), სადაც ცხოველების სქესობრინი კუთვნილება რიგრიგობით მონაცვლეობს, მაგრამ არ განიცდის სოციალური სტრუქტურის გავლენას. შემთხვევით ჰერმაფროდიტებს შეუძლიათ ორივეს კვერცხის და სპერმის წარმოება მათ პოტენციურად აქვს თვითგანაყოფიერების უნარი ცნობილია მხოლოდ სამი სახეობა ჯგუფიდან Cyprinodontiformes, რომელიც ფუნქციონირებს, როგორც თვითგამანაყოფიერებელი ჰერმაფროდიტები, ორი სახეობა Cynolebias გვარის, და სახეობა Rivulus marmoratus. ამავე დროს Rivulus marmoratus თვითგანაყოფიერება არის შიდა და შედეგად იწვევს ჰომოზიგოტური, გენეტიკურად იდენტური შთამომავლობის დაბადებას. უფრო გავრცელებული ფორმა შემთხვევითი ჰერმაფროდიტიზმის უფრო ჩვეულებრივი ფორმა შეიმჩნევა სახეობებში Hypoplectrus და Serranus ქორჭილასებრთა ოჯახიდან (Percidae). მიუხედავად იმისა, რომ ამ თევზებს შეუძლითა სპერმტოზოიდების და კვერცხუჯრედების წარმოება, ერთი ქვირითობის დროს ისინი ფუნქციონირებენ როგორც მხოლოდ ერთი სქესის წარმომადგენლები. იმის გათვალისწინებით, რომ ქვირითობის ერთი აქტი შეიძლება გაგრძელდეს რამდენიმე საათის განმავლობაში, ერთი წყვილის თევზებს  შეუძლიათ გაცვალონ სქესობრივი როლები, და, აწარმოონ რიგრიგობით (კვერცხუჯრედი) ან სპერმტოზოიდები (მოლოკები).

parTenogenezi

ხერხემლიანებში ამ ტიპის გამრავლების იშვიათობის მიუხედავად, ზოგიერთი სახეობა მიმართავს მას. განმარტებით, პართენოგენეზი მდგომარეობს კვერცხის განვითარებაში ამავე სახეობის სპერმატოზოიდებით განაყოფიერების გარეშე. თევზებში არსებობს ამ ტიპის გამრავლების ვარიანტი, რის დროსაც აუცილებელია საერთო ქვირითყრა იგივე სახეობის ან სხვა სახეობების მამრებთან. ამავე დროს მამრების როლი მდგომარეობს სპერმატოზოიდების წარმოებაში, რომლებიც კონტაქტობს  ქვირითთან, მაგრამ ვერ აღწევენ მათ გარეთ მემბრანაში (ქორიონი). სპერმატოზოიდებთან კონტაქტი ასრულებს სტიმულის როლს, რომელიც ხელს უწყობს კვერცხს დაიწყოს განვითარება. ამავე დროს სპერმატოზოიდებს არ სეაქვთ კვერცხში თავისი გენეტიკური მასალა, ანუ მთელი შთამომავლობა ასეტი გამრავლებისას იქნებიან გენეტიკურად დედა ცხოველთან იდენტური მდედრები. ასეთი ჰერმაფროდიტიზმის კლასიკური მაგალითია - კვირჩხალები (სახეობა Poeciliopsis) და ევროპული ვერცხლისფერი კობრი Carassius gibelio.

gamravlebis formebi

გამრავლების სამი ტიპის გარდა, არსებობს სამი სხვადასხვა ფორმა თითოეული ტიპის შიგნით: კვერცხის დაბადება, კვერცხის ცოცხლად  დაბადება, და ცოცხლად შობა.

კვერცხის დაბადებისას მამრობითი და მდედრობითი გამეტები ქვირითად იყრება წყალში, სადაც ხდება განაყოფიერება. ზოგჯერ განაყოფიერება შეიძლება იყოს შიდა (როგორც სკორპენებში (Scorpenidae) და ამერიკულ ლოქოებში Auchenipteridae), მაგრამ მდედრი ამის შემდეგ ყრის განაყოფიერებულ ქვირითს. მთელი განვითარების მანძილზე ემბრიონი იყენებს როგორც კვერცხის გულს, ასევე კვერცხის შიგნით არსებულ ცხიმების წვეთებს.

კვერცხის ცოცხლად დაბადებისას კვერცხი ყოველთვის იმყოფება მდედრის ორგანიზმში, განაყოფიერება არის შიდა. მიუხედავად იმისა, რომ კვერცხი იმყოფება მდედრის ორგანიზმში, დედის ორგანიზმსა და ემბრიონს შორის არ ხდება პლაცენტური კონტაქტი ან სისხლის მიმოქცევის წრეების კონტაქტი. ამავე დროს, ემბრიონი თავისი განვითარების დროს იკვებება საკვები ნივთიერებების მარაგებით, რომლებიც არსებობს კვერცხში. შთამომავლობა გამოდის კვერცხიდან დედის ორგანიზმში, და შემდეგ დაუყოვნებლივ გამოდიან გარეთ. ყველაზე ცნობილი თევზები, რომელსაც ახასიათებს ამ ფორმით გამრავლება, არიან Poeciliidae წარმომადგენლები - ფართოდ გავრცელებული აკვარიუმებში გუპები და მახვილკუდები. ასევე ამ ფორმით გამრავლება ახასიათებს ლატიმერიას.

ცოცხლად შობით გამრავლება დიდწილად კვერცხის ცოცხლად დაბადების მსგავსია, მაგრამ ამ დროს კვერცხსა და დედის სხეულს შორის წარმოიქმნება პლაცენტური კონტაქტი ან მათ სისხლის მიმოქცევის წრეებს შორის კონტაქტი. ამდენად, განვითარებისას ემბრიონი იღებს აუცილებელ საკვებ ნივთიერებებს დედის სხეულიდან. ყველაზე ხშირია ამ ფორმით გამრავლება ზვიგენებში, მაგრამ ის ასევე ახასიათებს ზოგიერთი ძვლიან თევზს - მაგალითად, მთის წყალსაცავების მობინადრეებს Goodeidae ოჯახიდან და Embiotocidae ოჯახის წარმომადგენლებს.

STamomavlobaze zrunva

თევზებისათვის არადამახასიათებელი ზრუნვა შთამომავლობაზე აღინიშნება ძირითადად სახეობებში მიქცეწვა-მოქცწვის ზონაში, ვიწრო ყურეებში და სრუტეებში, ასევე მდინარეებში და ტბებში.ზღვის თხუთმეტნემსიანი ზურგეკალას მამრი აშენებს თავისებურ ბუდეს წყალმცენარეების ნაკუწებისაგან, ამაგრებს მათ სპეციალური სეკრეტით. შემდეგ ის შედევნის ბუდეში მდედრებს, რომლებიც დებენ ქვირითს, და მამრი რჩება კვერცხის და ლიფსიტების დასაცავად. გორჩაკის მდედრს შეუძლია გაიყვანოს თავისებური კვერცხების საწყობი გაიყვანოს გრძელ მილში და ყრის ქვირითს გახვეული ქალი მტკნარი წყლის ორკარედა მოლუსკების მანტიის ღრუში. მამრი უშვებს სპერმას მოლუსკთან ახლოს, და როდესაც ის ითვისებს საკვებს, შეიწოვს წყალს, ქვირითი განაყოფიერდება.

სპეციალური მოწყობილობა აქვს მამრს ავსტრალიის გულივერის კურტუსს. მამრს გამოჰყავს ქვირითის მარცვლები შუბლზე. ქვირითის მარცვლების მტევნები, რომლებიც მიმაგრებულია წებოვანი ძაფისებრი გამონაზარდებით ორივე მხრიდან, მტკიცედ უკავია კაუჭს, რომელიც ჩამოყალიბებულია მისი ზურგის ფარფლის სხივებით.

რთული ქცევა, რომელიც დაკავშირებულია შთამომავლობაზე ზრუნვასთან, განუვითარდა ზღვის ნემსთევზას და ცხენთევზას. მდინარე ამაზონის აუზში მცხოვრები დისკუსები კვებაბენ პატარებს გვერდების სეკრეტით.

Tevzebis ekologia

თევზები ცხოვრობენ წყალში, რომელსაც უჭირავს უზარმაზარი სივრცეები. დაახლოებით 361 მლნ.კმ², ან დედამიწის მთელი ზედაპირის 71% უკავია ზღვებს და ოკეანეებს და 2.5 მლნ.კმ² შიდა წყალსაცავებს. თევზები გავრცელებულია მაღალმთიანი წყალსაცავებიდან (6000 მ-ზე მეტი ზღვის დონიდან), მსოფლიო ოკეანის დიდ სიღრმეებამდე (11,034 მ). არსებობს თევზები პოლარულ წყლებში და ტროპიკულ ზონებში. ამჟამად, თევზები - დომინანტური ცხოველების ჯგუფია წყლის ბიოცენოზებში. ვეშაპისებრებთან ერთად, ისინი დაასრულებენ კვების ჯაჭვს. თევზენი ადაპტირდნენ წყლის გარემოში სხვადასხვა პირობებთან. მათზე ზემომქმედი ფაქტორები იყოფა აბიოტურად და ბიოტურად.

ბიოტური ფაქტორები ეს არის ცოცხალი ორგანიზმების ზემოქმედება, რომლებიც გარს ერტყმიან თევზს და შედიან მასთან სხვადასხვა ურთიერთობებში. აბიოტური ფაქტორები - ეს არის საბინადრო გარემოს ფიზიკური და ქიმიური თვისებები. ყველაზე მნიშვნელოვან აბიოტურ ფაქტორებს განეკუთვნება წყლის ტემპერატურა, მარილიანობა, გაზების კონცენტრაცია და სხვები. საცხოვრებელ ადგილებზე არჩევენ ზღვის, მტკნარი წყლისა და გამავალ თევზებს.

ყველა თევზების  ცხოვრების სტილის საკმაოდ დიდი სხვადასხვაობისას შემადგენლობაში შეიძლება ჩავრთოთ რამდენიმე ეკოტიპი: ლიტორალური (პლანქტონი) - ცხოვრობს სანაპირო ზონაში (ფართოშუბლები, ზღვის ფინია-პეპლები). პელაგური თევზები (ნექტონი) - ბინადრობს წყლის სისქეში; ფსკერის (ნექტობენთოსი) - მაგალითად, ხმალკუდები, ქამბალა, ლოქოები; ბევრი სახეობა ცხოვრობს ტყვეობაში - აკვარიუმებში. აკვარიუმის თევზების შენახვა და გამრავლება ზოგიერთ შემთხვევაში ეხმარება იშვიათი სახეობების შენარჩუნებაში, რომლებიც გადაშენების პირასაა მშობლიურ საბინადრო ადგილებში.

ekologiuri mniSvbneloba da safrTxeebi

ეკონომიკურად მნიშვნელოვანი როლს თამაშობს მეთევზეობა. სხვა დარგს წარმოადგენს დეკორატიული თევზებით ვაჭრობა. ერთსაც და მეორესაც შეუძლია უფრო მეტი შეუძლია საფრთხე შეუქმნას გარკვეული სახეობების პოპულაციებს. სხვა საფრთხეები მოიცავს წყლის დაბინძურებას, მდინარეების გადაღობვა, გათბობა, უცხო სახეობების ინტროდუცირება და მდინარეების ამოშრობა.

sxva faqtebi

თევზი - ერთ-ერთი ადრეული ქრისტიანული სიმბოლოა. ბერძნულად ეს არის ბერძნული ფრაზის აბრევიატურა, რომელიც ითარგმნება რუსულად როგორც "იესო ქრისტე, ძე ღმრთისა მხსნელი". ეს ფრაზა გვხვდება ქვის ფილებზე - წმინდა ნაწილებზე იერუსალიმში. ორი თევზის გამოსახულება ვერტიკალური ღუზის ორივე მხარეს ჯვარის სახის წვეტით გამოყენებული იყო, როგორც საიდუმლო "საშვი-პაროლი" იმ დროს, როდესაც პირველ ქრისტიანებს რომაელები სდევნიდნენ.

klasifikacia

ტაქსონომიკური თვალსაზრისით თევზები პარაფილეტიკური ჯგუფია, რადან მათში რთავენ თევზებს, რომლებსაც ხმელეთის ხერხემლიანებთან-ოთხფეხებთან ერთად საერთო წინაპარი ჰყავთ, რომლებიც ალბათ თევზებად არც ითვლებიან.

თევზები იყოფა სამ თანამედროვე კლასად: ხრტილოვანი, სხივბუმბულოვანი, ფრთაბუმბულოვანი.

Tevzebis ZiriTadi qvejgufebi:

კლასი - ბაკნიანი თევზები (Pisces) ან პლაკოდერმი (Placodermi);
კლასი - ხრტილოვანი თევზები (Chondrichtyes);
კლასი - აკანტოდები (Acantodii);
კლასი - ფხიანი (Osteichthyes);
ქვეკლასი - სხივბუმბულოვანი თევზები (Actinopterigii);
ქვეკლასი - ფრთაბუმბულოვანი თევზები (Sarcopterygii);
ზერიგი - მტევანბუმბულოვანნი თევზები (Crossopterygii)>;
ზერიგი - ორმაგადმსუნთქავები(Dipnoi).

• Class Agnatha (jawless fish)
  • Subclass Cyclostomata (hagfish and lampreys)
  • Subclass Ostracodermi (armoured jawless fish) †
• Class Chondrichthyes (cartilaginous fish)
  • Subclass Elasmobranchii (sharks and rays)
  • Subclass Holocephali (chimaeras and extinct relatives)
• Class Placodermi (armoured fish) †
• Class Acanthodii ("spiny sharks", sometimes classified under Actinopterygii)
• Superclass Osteichthyes (bony fish)
  • Class Actinopterygii (ray finned fishes)
  • Clade Sarcopterygii (lobe finned fishes, ancestors of tetrapods)

The above scheme is the one most commonly encountered in non-specialist and general works. Many of the above groups are paraphyletic, in that they have given rise to successive groups: Agnathans are ancestral to Chondrichthyes, who again have given rise to Acanthodiians, the ancestors of Osteichthyes. With the arrival of phylogenetic nomenclature, the fishes has been split up into a more detailed scheme, with the following major groups:

• Class Myxini (hagfish)
• Class Pteraspidomorphi † (early jawless fish)
• Class Thelodonti †
• Class Anaspida †
• Class Petromyzontida or Hyperoartia
  • Petromyzontidae (lampreys)
• Class Conodonta (conodonts) †
• Class Cephalaspidomorphi † (early jawless fish)
  • (unranked) Galeaspida †
  • (unranked) Pituriaspida †
  • (unranked) Osteostraci †
• Infraphylum Gnathostomata (jawed vertebrates)
  • Class Placodermi † (armoured fish)
  • Class Chondrichthyes (cartilaginous fish)
  • Class Acanthodii † (spiny sharks)
  • Superclass Osteichthyes (bony fish)
    • Class Actinopterygii (ray-finned fish)
      • Subclass Chondrostei
        • Order Acipenseriformes (sturgeons and paddlefishes)
        • Order Polypteriformes (reedfishes and bichirs).
      • Subclass Neopterygii
        • Infraclass Holostei (gars and bowfins)
        • Infraclass Teleostei (many orders of common fish)
    • Class Sarcopterygii (lobe-finned fish)
      • Subclass Actinistia (coelacanths)
      • Subclass Dipnoi (lungfish, sister group to the tetrapods)

† – indicates extinct taxon

Some palaeontologists contend that because Conodonta are chordates, they are primitive fish. For a fuller treatment of this taxonomy, see the vertebrate article.

The position of hagfish in the phylum Chordata is not settled. Phylogenetic research in 1998 and 1999 supported the idea that the hagfish and the lampreys form a natural group, the Cyclostomata, that is a sister group of the Gnathostomata.

The various fish groups account for more than half of vertebrate species. As of 2006, there are almost 28,000 known extant species, of which almost 27,000 are bony fish, with 970 sharks, rays, and chimeras and about 108 hagfish and lampreys. A third of these species fall within the nine largest families; from largest to smallest, these families are Cyprinidae, Gobiidae, Cichlidae, Characidae, Loricariidae, Balitoridae, Serranidae, Labridae, and Scorpaenidae. About 64 families are monotypic, containing only one species. The final total of extant species may grow to exceed 32,500. Each year, new species are discovered and scientifically described. As of 2016, there are over 32,000 documented species of bony fish and over 1,100 species of cartilaginous fish. Species are lost through extinction (see biodiversity crisis). Recent examples are the Chinese paddlefish or the smooth handfish.

Diversity

The term "fish" most precisely describes any non-tetrapod craniate (i.e. an animal with a skull and in most cases a backbone) that has gills throughout life and whose limbs, if any, are in the shape of fins. Unlike groupings such as birds or mammals, fish are not a single clade but a paraphyletic collection of taxa, including hagfishes, lampreys, sharks and rays, ray-finned fish, coelacanths, and lungfish. Indeed, lungfish and coelacanths are closer relatives of tetrapods (such as mammals, birds, amphibians, etc.) than of other fish such as ray-finned fish or sharks, so the last common ancestor of all fish is also an ancestor to tetrapods. As paraphyletic groups are no longer recognised in modern systematic biology, the use of the term "fish" as a biological group must be avoided.

Many types of aquatic animals commonly referred to as "fish" are not fish in the sense given above; examples include shellfish, cuttlefish, starfish, crayfish and jellyfish. In earlier times, even biologists did not make a distinction – sixteenth century natural historians classified also seals, whales, amphibians, crocodiles, even hippopotamuses, as well as a host of aquatic invertebrates, as fish. However, according to the definition above, all mammals, including cetaceans like whales and dolphins, are not fish. In some contexts, especially in aquaculture, the true fish are referred to as finfish (or fin fish) to distinguish them from these other animals.

A typical fish is ectothermic, has a streamlined body for rapid swimming, extracts oxygen from water using gills or uses an accessory breathing organ to breathe atmospheric oxygen, has two sets of paired fins, usually one or two (rarely three) dorsal fins, an anal fin, and a tail fin, has jaws, has skin that is usually covered with scales, and lays eggs.

Each criterion has exceptions. Tuna, swordfish, and some species of sharks show some warm-blooded adaptations – they can heat their bodies significantly above ambient water temperature. Streamlining and swimming performance varies from fish such as tuna, salmon, and jacks that can cover 10–20 body-lengths per second to species such as eels and rays that swim no more than 0.5 body-lengths per second. Many groups of freshwater fish extract oxygen from the air as well as from the water using a variety of different structures. Lungfish have paired lungs similar to those of tetrapods, gouramis have a structure called the labyrinth organ that performs a similar function, while many catfish, such as Corydoras extract oxygen via the intestine or stomach. Body shape and the arrangement of the fins is highly variable, covering such seemingly un-fishlike forms as seahorses, pufferfish, anglerfish, and gulpers. Similarly, the surface of the skin may be naked (as in moray eels), or covered with scales of a variety of different types usually defined as placoid (typical of sharks and rays), cosmoid (fossil lungfish and coelacanths), ganoid (various fossil fish but also living gars and bichirs), cycloid, and ctenoid (these last two are found on most bony fish). There are even fish that live mostly on land or lay their eggs on land near water. udskippers feed and interact with one another on mudflats and go underwater to hide in their burrows. A single undescribed species of Phreatobius has been called a true "land fish" as this worm-like catfish strictly lives among waterlogged leaf litter. Many species live in underground lakes, underground rivers or aquifers and are popularly known as cavefish.

Fish range in size from the huge 16-metre (52 ft) whale shark to the tiny 8-millimetre (0.3 in) stout infantfish.

Fish species diversity is roughly divided equally between marine (oceanic) and freshwater ecosystems. Coral reefs in the Indo-Pacific constitute the center of diversity for marine fishes, whereas continental freshwater fishes are most diverse in large river basins of tropical rainforests, especially the Amazon, Congo, and Mekong basins. More than 5,600 fish species inhabit Neotropical freshwaters alone, such that Neotropical fishes represent about 10% of all vertebrate species on the Earth. Exceptionally rich sites in the Amazon basin, such as Cantão State Park, can contain more freshwater fish species than occur in all of Europe.

The deepest living fish in the ocean so far found is the Mariana snailfish (Pseudoliparis swirei) which lives at deeps of 8,000 meters (26,200 feet) along the Mariana Trench near Guam.

The diversity of living fish (finfish) is unevenly distributed among the various groups, with teleosts making up the bulk of living fishes (96%), and over 50% of all vertebrate species. The following cladogram shows the evolutionary relationships of all groups of living fishes (with their respective diversity) and the four-limbed vertebrates (tetrapods).

Anatomy and physiology

Respiration

Gills

Most fish exchange gases using gills on either side of the pharynx. Gills consist of threadlike structures called filaments. Each filament contains a capillary network that provides a large surface area for exchanging oxygen and carbon dioxide. Fish exchange gases by pulling oxygen-rich water through their mouths and pumping it over their gills. In some fish, capillary blood flows in the opposite direction to the water, causing countercurrent exchange. The gills push the oxygen-poor water out through openings in the sides of the pharynx. Some fish, like sharks and lampreys, possess multiple gill openings. However, bony fish have a single gill opening on each side. This opening is hidden beneath a protective bony cover called an operculum.

Juvenile bichirs have external gills, a very primitive feature that they share with larval amphibians.

Air breathing

Fish from multiple groups can live out of the water for extended periods. Amphibious fish such as the mudskipper can live and move about on land for up to several days,[dubious – discuss] or live in stagnant or otherwise oxygen-depleted water. Many such fish can breathe air via a variety of mechanisms. The skin of anguillid eels may absorb oxygen directly. The buccal cavity of the electric eel may breathe air. Catfish of the families Loricariidae, Callichthyidae, and Scoloplacidae absorb air through their digestive tracts. Lungfish, with the exception of the Australian lungfish, and bichirs have paired lungs similar to those of tetrapods and must surface to gulp fresh air through the mouth and pass spent air out through the gills. Gar and bowfin have a vascularized swim bladder that functions in the same way. Loaches, trahiras, and many catfish breathe by passing air through the gut. Mudskippers breathe by absorbing oxygen across the skin (similar to frogs). A number of fish have evolved so-called accessory breathing organs that extract oxygen from the air. Labyrinth fish (such as gouramis and bettas) have a labyrinth organ above the gills that performs this function. A few other fish have structures resembling labyrinth organs in form and function, most notably snakeheads, pikeheads, and the Clariidae catfish family.

Breathing air is primarily of use to fish that inhabit shallow, seasonally variable waters where the water's oxygen concentration may seasonally decline. Fish dependent solely on dissolved oxygen, such as perch and cichlids, quickly suffocate, while air-breathers survive for much longer, in some cases in water that is little more than wet mud. At the extreme, some air-breathing fish are able to survive in damp burrows for weeks without water, entering a state of aestivation (summertime hibernation) until water returns.

Air breathing fish can be divided into obligate air breathers and facultative air breathers. Obligate air breathers, such as the African lungfish, must breathe air periodically or they suffocate. Facultative air breathers, such as the catfish Hypostomus plecostomus, only breathe air if they need to and will otherwise rely on their gills for oxygen. Most air breathing fish are facultative air breathers that avoid the energetic cost of rising to the surface and the fitness cost of exposure to surface predators.

CircCirculation

Fish have a closed-loop circulatory system. The heart pumps the blood in a single loop throughout the body. In most fish, the heart consists of four parts, including two chambers and an entrance and exit. The first part is the sinus venosus, a thin-walled sac that collects blood from the fish's veins before allowing it to flow to the second part, the atrium, which is a large muscular chamber. The atrium serves as a one-way antechamber, sends blood to the third part, ventricle. The ventricle is another thick-walled, muscular chamber and it pumps the blood, first to the fourth part, bulbus arteriosus, a large tube, and then out of the heart. The bulbus arteriosus connects to the aorta, through which blood flows to the gills for oxygenation.

Digestion

Jaws allow fish to eat a wide variety of food, including plants and other organisms. Fish ingest food through the mouth and break it down in the esophagus. In the stomach, food is further digested and, in many fish, processed in finger-shaped pouches called pyloric caeca, which secrete digestive enzymes and absorb nutrients. Organs such as the liver and pancreas add enzymes and various chemicals as the food moves through the digestive tract. The intestine completes the process of digestion and nutrient absorption.